vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، همواره جامعه زنان از سوی روشنفکران غربی مورد توجه بودند و آنها برای استحاله فرهنگ جوامع مختلف سعی داشتند که دیدگاه‌ها را نسبت به جایگاه این قشر تأثیرگذار تغییر دهند؛ بنابراین به منظور تبیین جایگاه زنان از نظر اسلام، نقش و میزان حضور اجتماعی بانوان گفت‌وگویی با خانم مليحه لباف، از اساتید جامعه الزهرا(س) داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

وسائل ـ به نظر شما زنانگی در اسلام به چه معنایی است؟ هویت زنانه از نگاه اسلام چه معنایی دارد؟

اگر از افق کلان نگاه کنیم، زن هم یک انسان است و همان‌گونه که در قرآن می فرماید«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» با توجه به ویژگی های روحی، روانی و شخصیتی زن که موجودی است عاطفی و در نظام خلقت که نظام احسن است، تفاوت هایی در این نظام احسن هست.

اگر هر کسی در جایگاهی که دارد، نقش خود را به خوبی ایفا کند، به آن هدف متعالی خواهند رسید؛ انسان از افق کلان و بعد زن و مرد به عنوان دو پایگاه، و دو نفری که باید در کنار هم باشند، ویژگی هایی دارند که این دو باید مکمل یکدیگر باشند.

اگر در یک بُعد، مثلا زن در بُعد زنانه فقط، بخواهد رشد کند به کمال نمی تواند برسد و همین طور مرد هم در بُعد مردانه، هر کدام بخواهند جداگانه نقش خود را ایفا کنند و در کنار هم نباشند نمی توانند نقش متممی را به درستی ایفا کنند و به جایگاه قابل قبولی برسند.

لذا، باید به جایگاهی برسند که مادر را به عنوان عمق و ریشه و فُندانسیون جامعه و خانواده برساند. چراکه خانواده مهم‌ترین نهاد جامعه است؛ تاکیدات فراوانی که در بیانات حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری در مورد زن و خانواده وجود دارد خود دلیلی بر اهمیت نهاد خانواده است.

همچنین همانگونه که حضرت امام (ره) می فرمایند: از دامن زن مرد به معراج می رود. این عروج زن و مرد را در کنار هم توصیف می کند. احساسات و عواطف مادری و حس همسری باید در خانواده باشد و با این حس، در کنار اقتدار و قوامیت مرد به کمال برسند.

وسائل ـ مولفه‌های زنانگی چه چیزهایی است؟ آیا در نگاه اسلام زن فقط مادر است؟ همانطور که می دانید زنانگی متفرع بر بحث جنسیت است. وقتی جنسیت را مطرح می کنیم در  ادبیات عرفانی یک نگاه هست که می گویند جنسیت یک تعیّن است در ادبیات فلسفی می گویند جنسیت از اعراض هست، اما چه تعیّن بگیریم چه اعراض، به هر حال در میزان کیفیت و ظهور و بروز، باهم متفاوت هستند، چه تفاوت‌های جدی در ساحت زنانگی و مردانگی وجود دارد؟

خداوند متعال برای بانوان نقش ها و رسالت‌هایی را قرار داده است؛ در ادبیات مولی علی (ع) هم که نگاه کنیم می فرمایند«الْمَرْأَةَ رَیْحَانَة» که این رَیحانه بودن اشاره به یک موجود لطیفی است که حضورش در خانه و اجتماع چشمگیر است. به همین دلیل در نظام آموزش و پرورش هم به این نتیجه رسیده اند که در مقطع ابتدایی پسرانه از حضور معلمان خانم استفاده کنند.

حضور زن در خانواده، محیط های پزشکی، تربیتی بسیار مهم است؛ البته در این راستا نباید از حضور مادری و همسری زن غافل شد چراکه زن، اول همسر است و سپس مادر. یکی از آفت‌های کنونی جامعه ما عدم حضور مادران در کنار خانواده است. امروزه زنان کمتر در کنار همسران‌شان هستند که آسیب های جدی در این زمینه به خانواده و فرزندان وارد شده است.

لذا زن و به واسطه ریحانه بودن از منظر امیر مومنان(ع) و اینکه از لطافت خاصی که برخوردار است، در نهاد خانواده، کنار همسر و فرزندان سپس فعالیت در محیط های تربیتی، اجتماعی، پزشکی و آموزشی می تواند نقش آفرینی خوبی داشته باشد.

وسائل ـ امروزه یک نگاه سنتی نسبت به زن وجود دارد که او را موجودی تبعی می داند که باعث زایش است و کارهای سطحی و دم دستی انجام می دهد که این نگاه را به اسلام نسبت می دهند؛ در مقابل یک نگاه مدرن از زن به تصویر می کشند و در مباحث حقوقی زن را مساوی با مردان می دانند و این را حق زن می دانند که در اجتماع حضور داشته باشد و این دیدگاه را به غرب نسبت می دهند که همه و همه یک نگاه بدبينانه برای زنان به وجود می آید، نظر شما در این رابطه چیست؟

بهترین الگو و شاهد بر علیه این دیدگاه، زندگی حضرت زهرا(س) است که در خانه همسری شایسته و مادری نمونه بودند. کلاس درس و بحث داشتند، در کنار همسر خود به فعالیت‌های سیاسی می پرداختند و حتی در امر ولایت هم وارد شد و در دفاع از ولایت تا از دست دادن جان خودشان هم دریغ نکردند.

وسائل ـ از نظر اسلام حضور زن در اجتماع تا چه حد باشد، اشکال ندارد؟

خداوند متعال یکسری چارچوب ها و قالب هايی برای رشد و کمال انسان ها قرار داده و برای زن و مرد هر کدام جداگانه یکسری حقوق و وظایف مشخص کرده است تا مرد و زن هر کدام به تناسب خودشان به فعالیت بپردازند.

اشتغال خانم ها بحث بسیار مهم و حساسی است؛ می گوییم زن باید کار کند و حضور اجتماعی و فعال داشته باشد اما هدفش از کار چیست و چه کاری باید انجام دهد؟ آیا هدفش این است که احساس قدرت کند یا احساس اعتبار اجتماعی داشته باشد، و در کنار مردان مشغول به کار باشد؟ ما معتقدیم زنان باید به سراغ کاری بروند که متناسب با شأن آنها باشد و از ارزش های والای آنها چیزی کم نکند؛ کاری که متناسب با شئونات خانم باشد و در ضمن حریم ها حفظ شود.

جایگاه را مشخص کنیم که آیا عبد هستیم یا مولی؟ اگر عبدیم وظیفه مان تقلید است و باید مطابق شرع و در چارچوب شرع مقدس حرکت کنیم، ولی اگر کسی می گوید که مسلمان هستم و حق من است که در صحنه های اجتماعی حضور پیدا کنم باید شرایط و ضوابطی که اسلام گفته را نیز بپذیرد.

وسائل ـ به نظر شما این ضوابط دست و پای زن را نمی‌گيرد؟ و در این صورت اسلام را متهم به بی عدالتی نمی کنند؟

خير! بستگی به اعتقاد انسان دارد. اگر معتقد باشد که احکام اسلام به نفع آدمی است، پس جای نگرانی نيست، یکی از پرچم هايی که زیر آن می شود خداوند متعال را دید «مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا» اگر دیدیم جایی خانواده است اما آرامش نیست یعنی معیارهای شناختی درست نبوده، پس تمام امور زندگی ما اعم از ازدواج، اشتغال و... باید حول محور ذکر الهی شکل بگیرد.

اگر اینطور باشد در ارتباطات اقتصادی و ارتباطات سیاسی ما بسیاری از مشکلاتی که امروز شاهد هستیم دیگر پیش نمی آید. در امر سیاست امروزه می بینیم گاهی دو طرف به جان هم می افتند. اگر هر دو گروه مسلمان هستیم اگر متدین هستیم باید منطقی باهم بحث کنیم.

وسائل ـ امروزه متاسفانه با یک موج زن گریزی مواجه هستیم؛ نگاه زنان این است که اسلام به زن ظلم کرده و عدالت را رعایت نکرده است. برخی اصلا دوست ندارد زن باشند و خودشان را بیشتر در هیبت مردانه نشان می دهند و دنبال کارهای مردانه می روند و پوشش های این افراد نیز شبیه مردان است، به نظر شما این پدیده چه علتی می تواند داشته باشد؟

یکی از علت‌هايش این است که متاسفانه ما با سرعتی که دشمن دارد کار می کند کار نکردیم؛ حوزه های علمیه و نظام اسلامی این سرعت را نداشتند و مسئولین نتوانستند به درستی ایفای نقش کنند. بنابراین باید اهداف مشخص گردد و همه امور هدف ذکر الهی شوند.

وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد، رئیس مرکز زن و خانواده یک تعبیر زیبایی دارند و می گویند ما یک حق داريم و یک ارزش؛ خانم می گوید من میي خواهم راننده شوم، نباید این حق را از ایشان بگیریم و انصافا هیچ وقت هم اسلام این حق را از زن نگرفته است، نگاه مدرن با این عنوان جلو آمد که قرار است حقوق از  دست رفته زن ها را برگرداند و نگاه سنتی را به طور کلی له کرد در مقابل نگاه سنتی هم به جای برخورد معقول، مخالفت کرد که نه، چنين حقوقی را زنان ندارند؛ این اتفاق برخی زنان را زده کرد. بهتر بود نگاه سنتی برخورد عاقلانه ای می کرد و به زن می گفت این حق تو است ولی آیا ارزش تو نیز به همین هست؟ به نظر می رسد ما مادری را فقط در زایش محدود کردیم بدون اینکه در مورد ارزش این کار توضیحی بدهیم یا شیر دادن را یک کار بسیار سخت مطرح کردیم اما ارزش آن را برای زنان توضیح ندادیم؛ ما در بحث ارزش گذاری ها نتوانستيم درست عمل کنیم و ارزش ها را درست منتقل نکردیم. خانم می گوید چرا شوهر من پول در بیاورد، من پول در نياوردم، در حالی که اسلام می گوید نفقه تو بر عهده­ همسرت است؛ اگر در این زمینه نظری دارید بفرمایید؟

بله، نظر بنده هم همین است، اینکه ارزش ها تفهیم نشده است و زنان در این زمینه اقناع نشده اند. شاید به گوش زنان این حرف ها رسیده باشد اما در وجود آنها نهادینه نشده است.

در سال های اولیه آغاز به کار جامعه الزهرا(س)، کنگره ای با موضوع زن برگزار شد، که در آن مراسم حضرت آیت الله مشکینی(ره) به ایراد سخنرانی پرداختند؛ ایشان فرمودند: مادر حضرت امام(ره) حتی اگر خدمات شایان اجتماعی داشت، شاید آن کارهایش این اندازه ارزش نداشت که توانست یک روح الله را تربیت کند.

با این حرف ها مادران احساس ارزش می کنند و متوجه می شوند که وظیفه تربیت چنین فرزندان قدرتمندی را برعهده دارند که در آینده افراد موثر و کارآمدی در جامعه خواهند بود. «لِدُوا لِلْمَوْتِ»برای ابدیت نه مقبول اهل دنیا که مقبول خدای رب العالمين باشند که «رَضِيَ اللَّهُ عَنهُم وَ رَضوا عَنهُ» باشند. من به عنوان مادر می توانم دارای چنین جایگاه ارزشمندی باشم.

در مواردی پیش آمده که برخی به بنده مراجعه کردند و قصد داشتند از همسر خود طلاق بگیرند اما پس از صحبت با طرفین و تبیین اینکه هر کدام چه جایگاهی دارند منصرف شدند. باید برای زوجین بگوییم که چرخ های زندگی اگر فقط با حقوق بچرخد، زندگی خشک و شکننده می شود بلکه باید زندگی بر مدار اخلاق بگردد.

اخلاق همانند روغن به چرخ های زندگی شور و نشاط می دهد تا جلوی تبعات طلاق را در خانواده بگیرد؛ وقتی از تبعات طلاق و مشکلاتی که در آینده دامن گیر پدر و مادر و سپس فرزندان خواهد شد، صحبت می کنیم زوجینی که قصد طلاق دارند آگاه می شوند. بنابراین با آگاهی دادن به خانواده ها و نهادینه شدن ارزش ها اتفاقات شایان توجهی حاصل می شود.

وسائل ـ به نظر شما نقش نظام آموزش و پرورش ما، در تبیین مسأله زنانگی چگونه بوده است؟ و آیا توانسته بین حقوق و ارزش‌ها تفکیک قائل شود؟

متاسفانه نه تنها محتوای درسی نظام آموزشی ما درست این مطلب را تبیین نمی کند بلکه حتی دبیران و اساتید دانشگاه نیز این بار را به دوش نمی کشند و در مواردی به این مسائل معتقد هم نیستند. اشاره داشتیم که اخلاق، چرخ های زندگی را نرم می کند، منتها زیر بنای این اخلاق، اعتقادات ناب است.

بر اساس آیه«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ» ما در اسلام آیات بی شماری داریم که زندگی آرامش بخشی را برای ما ایجاد می کند اما اینکه چرا برخی مشکلات خانواده‌ها هنوز درست نشده است؟ و اینکه چرا مسؤولان هم نتوانستند نقش خود را در این زمینه به خوبی ایفا کنند، قابل بررسی است؛ متأسفانه برخی دائم به دنبال قدرت و اعتبارات اجتماعی خودشان هستند و به همین دلیل نمی توانند به درستی مسؤولیت خود را انجام دهند.

یکی از توفیقاتی که اینجانب داشته ام این است که در کودکی با بانو مجتهده امین ارتباط داشتم و در کلاس های ایشان بودشرکت می کردم. چیزی که بارها بانو امین تاکید داشتند اين بود که خانم ها جایگاه خودشان را بشناسند یعنی تاکید و توجه به شناخت ارزش ها و بالا بردن علم و معرفت و همچنین تاکید ایشان بر روایاتی همچون «الْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاء» و «جِهَادُ اَلْمَرْأَةِ حُسْنُ اَلتَّبَعُّلِ»بود اینکه جهاد زن، خوب همسرداری کردن است.

وسائل ـ به عنوان سوال آخر، نقش فضای مجازی را در این زمینه چه طور ارزیابی می کنید؟

بعد از خانواده، محیط و رسانه ها به ویژه فضاهای مجازی تاثیرات شگرفی را بر روی کودکان و نوجوانان دارند؛ لذا حضور والدین در کنار فرزندان می تواند بسیار موثر باشد، بدین صورت که والدین، فرزندان خود را هنگام ورود به فضای مجازی تنها نگذارند و در کنار هم از این محیط استفاده کنند./403/241/ح